18 lutego 2016 r. w siedzibie Ministerstwa Rozwoju odbyło posiedzenie Zespołu ds. Strategii „Europa 2020”. Było to pierwsze spotkanie zespołu w nowoutworzonym Ministerstwie Rozwoju, które zastąpiło w roli dotychczasowego gospodarza Ministerstwo Gospodarki. Zespół działa od kilku lat i zajmuje się corocznym wdrażaniem celów unijnej strategii „Europa 2020” w Polsce, w tym oceną dokumentów odnoszących się do Krajowego Programu Reform i zaleceń Komisji Europejskiej dla Polski. Dyskusja w czasie pierwszego w tym roku spotkania skoncentrowała na omówieniu Rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2016 rok i na dyskusji w sprawie priorytetów gospodarczych Polski w kontekście celów strategii „Europa 2020”. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele polskiego rządu, urzędnicy z ministerstw, przedstawiciele organizacji pozarządowych, reprezentatywnych organizacji pracodawców i związków zawodowych. Forum Związków Zawodowych reprezentował Grzegorz Trefon.

W pierwszej części spotkania Minister Jerzy Kwieciński nawiązał do podstawowych celów strategii, której zadaniem jest stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy potrzebą racjonalnego wykorzystania zasobów. Strategia Europa 2020 ma 3 priorytety:

1) inteligentny wzrost (ang. smart growth),

2) zrównoważony wzrost (ang. sustainable growth),

3) wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth).

W ramach tych priorytetów opracowano pięć nadrzędnych celów na poziomie unijnym:

1. wzrost zatrudnienia do poziomu 75%;
2. poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo – rozwojowej, w tym przeznaczenie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój (B+R);
3. zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 roku, zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenie efektywności o 20%;
4. podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40% odsetka osób w wieku 30-34 lat mających wykształcenie wyższe;
5. wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli.

Minister Jerzy Kwieciński podkreślił, że nowy rząd zrobi więcej dla realizacji tej Strategii. Akurat obecnie jest na to dobry czas, gdyż Rząd RP m.in. w kontekście tych celów przygotował nową koncepcję Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju, i plan ten został już przyjęty w dniu 16 lutego 2016 r. Minister omówił obok tego Planu cele dla Polski, wskazując, że zostanie zrealizowany cel dotyczący ubóstwa, a cele dotyczące zatrudnienia, edukacji, energetyki są na drodze do realizacji w 2020 roku. Za największe wyzwanie dla nowego resortu uznał cel dotyczący wydatków na sektor B+R, który dla Polski wynosi 1,7% a obecnie osiągnięto niespełna 0,94%.

Minister zaznaczył, że rząd chce w Polsce silnej gospodarki, która nie pozwoli, aby Polska wpadła w pułapkę średniego dochodu. Odniósł się do definicji zjawiska, którego prekursorem był jego kolega z Banku Światowego Indermit Gill, choć wielu innych badaczy zajmowało się interpretacją i definiowaniem „pułapki”. Podkreślił, że wpadnięcie w stagnację nam grozi, gdyż mimo dotychczasowego sukcesu wzrostu gospodarczego w Polsce w ciągu 10 ostatnich (ponad 50%, gdy w UE było to średnio 13%) są odznaki wyczerpywania się nie tylko wzrostu bazującego na taniej sile roboczej, ale również wyczerpywania się konkurencyjności naszych produktów. Nie mamy własnych znaczących produktów na świecie, eksport jest zdominowany przez firmy zagraniczne, które są w Polsce oczywiście pożądane, ale jak słusznie zauważyła KE - za mało mamy polskich firm napędzających eksport. Stawiamy na gospodarkę i mamy 5 głównych filarów naszego programu. Nie chodzi nam, aby odbudowywać hale czy miejsca pracy, które poupadały 15-25 lat temu, ale o to żeby wykorzystać takie gałęzie przemysłu, które są niezbędne w Polsce do rozwoju silnej naszej gospodarki, i mamy do tego podstawy, gdyż nasz udział przemysłu (ponad 22%) jest o niewiele niższy niż w Niemczech (około 25%), gdy np. w Wielkiej Brytanii to już tylko 10%. Potencjał dla bazy przemysłowej jest znaczny i dzięki kapitałowi zagranicznemu przemysł stał się bardziej wydajny, lecz niestety daje on mało wysoko-przetworzonych produktów bazujących na innowacjach. Chociaż polskie firmy, które wydają się nam duże to w wymiarze światowym są już małe. Takich firm nam brakuje. W pewnych obszarach nasza polityka reindustrializacji może być skuteczna, np. będziemy wydawać gigantyczne środki finansowe na zbrojenia i modernizację armii (około 130 mld zł) i to nie musi to być zakup sprzętu wyłącznie za granicą, to może służyć modernizacji naszej branży zbrojeniowej. Innym przykładem jest wydatkowanie około 10 mld złotych ze środków UE na koleje, na linie, na trakcje, na elektronizacje, na tabor – i to mogą wykonać polskie firmy. W poprzednim okresie wydawaliśmy środki na drogi i w tym czasie 3 największe firmy budowlane w Polsce upadły. Minister odnosił się do dobrych przykładów budowy dróg z Hiszpanii w latach 80-tych, gdzie wiele firm dołączyło do największych podmiotów na świecie dzięki tym inwestycjom. Inteligentna praktyka rządu RP może doprowadzić do rozwoju. Rząd chce rozwijać żeglugę morską i śródlądową, a potrzebne do tego będą promy, które zbuduje polski przemysł stoczniowy. Bezpieczeństwo cyberprzestrzeni jest również ważne dla rządu RP. W tym obszarze to polskie firmy mogą opracowywać nowe rozwiązania bezpieczeństwa. Chcemy, aby liczba firm rosła i rozwijały się w oparciu o innowacje. Potrzeba ram dla większego kapitału w Polsce, ponieważ za mało oszczędzamy, aby mieć większy kapitał. Polska wykorzysta fundusze unijne, środki publiczne i prywatne oraz zdajemy sobie sprawę z dużego potencjału firm z udziałem skarbu państwa. Jesteśmy w stanie zmobilizować znaczne środki i w tym zakresie nasze działania będą integrowane w Polskim Funduszu Rozwoju. Potrzebna jest ekspansja zagraniczna - z tego powodu będziemy uderzać na nowe rynki - azjatyckie, ale też Afryka, Ameryka – z produktami bardziej przetworzonymi. Minister podkreślił problem z zarobkami Polaków, które nie są w kraju zbyt wysokie i nawet obecna średnia wynagrodzeń jest na poziomie około 4000 złotych i nie dotyczy wszystkich obywateli. Podkreślił, że ze wzrostu gospodarczego muszą korzystać wszyscy obywatele i do tego potrzebujemy sprawnego Państwa oraz nie możemy wydawać pieniędzy na wszystko.

Minister zauważył, że gdy dochodzili do władzy to w Polsce zastali aż 4 ośrodki dowodzenia w rządzie i z tego powodu panował chaos. Jest wiele instytucji poza ministerstwami, które realizują ważne zadania i przejdą pod Ministerstwo Rozwoju lub będziemy z nimi silnie współpracować (np. z PAIZ, KUKE, ARP, NGFOŚ i in.). Dlatego powołana została Rada ds. Innowacyjności, aby cały rząd zajmował się tym zajmował. Zadanie B+R musi zostać zrealizowane, a Polska nie powinna konkurować niskimi cenami lecz jakością produktów. Chcemy zreformować system zamówień publicznych i odejść od wyłącznie kryterium niskiej ceny, wprowadzić ocenę o kwestie społeczne i koszty utrzymania infrastruktury. Potencjał ludzki i przemysłowy jest w różny w regionach. Będziemy się koncentrować się na specjalnych problemach, np. na Mazowszu pomiędzy Warszawą a innymi regionami województwa jest duża różnica. W Polsce różnice między regionami są znaczące. Mamy Program Rodzina 500+, szkolenie zawodowe jest również ważne dla rządu, wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa przygotujemy nowy pakt dla rozwoju wsi i potwierdzamy, że obszary wiejskie będą ważne dla nas. Będziemy do Planu nieraz wracać i potrzebna będzie koordynacja wielu resortów, jak i instrumentarium środków publicznych i prywatnych. Te sprawy i środki jakimi zajmuje się rząd przyczynią się do realizacji strategii „Europa 2020”.

W dyskusji do spraw poruszonych przez Ministra Jerzego Kwiecińskiego zabierali głos przedstawiciele środowisk gospodarczych i naukowych (kolejnictwo), ministerstw, GUS, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych. W dyskusji w imieniu Forum Związków Zawodowych głos zabrał Grzegorz Trefon (PZZ „KADRA”), który wyraził zadowolenie, że nowy rząd zwrócił uwagę na rozwiązywanie problemu ubóstwa, jak i na sprawy społeczne oraz potrzeby rozwojowe przemysłu. W kontekście słów Ministra odnoszących się do problemu 4 ośrodków decyzyjnych w poprzednim okresie, to naszym zdaniem minister nie jest gołosłowny, szczególnie patrząc po obecności i zainteresowaniu obecnym spotkaniem przedstawicieli wszystkich resortów  - tego nie było wcześniej i to pozytywny sygnał dla przyszłej pracy Zespołu.

Minister odnosił się do problemów różnic regionalnych w kontekście różnic pomiędzy Warszawą i resztą Mazowsza. Oczekujemy, że zwróci większą uwagę na poważne problemy w Województwie Śląskim i w Zachodniej Małopolsce, do których strona społeczna się odnosiła się wielokrotnie w 2015 roku. Bardzo ważne jest aby przyłożyć większą wagę w rozwiązaniach rządu i zaangażowaniu dla naszych regionów oraz poprawić synergię z celami Strategii Europa 2020. Rząd powinien np. przywiązywać większą wagę na problemy poruszane przez Wojewódzką Radę Dialogu Społecznego w Katowicach, np. w kontekście problemów w hutnictwie. W branży hutniczej w Polsce jest zatrudnionych ponad 21 tysięcy pracowników w łącznie 12 zakładach w Polsce, z którymi współpracuje około 41 tysięcy firm. Ta branża potrzebuje więcej uwagi, jak również górnictwo węgla kamiennego. Strategia „Europa 2020” mówi o sprawach rozwoju kapitału ludzkiego, a w kontekście przemian przemysłowych jakie zachodziły w Polsce dochodzi obecnie do starzenia się pracowników z różnych sektorów. Dlatego potrzeba zasilić kadrowo przemysł nowymi specjalizacjami, które będą potrzebne. Przykładowo w hutnictwie co najmniej 40% zatrudnionych osób jest wieku 51+. Program szkoleń kadr polskiego przemysłu jest ważny, potrzebne będzie kształcenie osób w obszarze deficytowych kwalifikacji zawodowych mogących zasilić kadrowo sektor hutnictwa, takich jak: mechanicy, energetycy, hydraulicy siłowi, automatycy, pracownicy produkcyjni, operatorzy maszyn sterowanych numerycznie (CNC), zawodów kolejowych. Jeżeli chcemy aktywnie rozwijać transport to polski sektor stalowy musi być to tego przygotowany. Proponujemy, aby Ministerstwo Rozwoju przyłożyło się do tych problemów, które mają poszczególne sektory przemysłu, a także zwracało uwagę na zalecenia WRDS w Katowicach. Bardzo ważne jest jakie cele będziemy mieć po 2020 roku w kontekście spraw i zobowiązań polskiego przemysłu dotyczących celów klimatycznych i poprawy efektywności energetycznej. Rewizja systemu handlu emisjami wymaga sporej uwagi rządu. Bardzo ważne jest aby zwrócić uwagę na nią w kontekście synergii z celami strategii „Europa 2020” i ze względu na ostatnie stanowisko Rady Dialogu Społecznego dotyczące EU ETS.

W drugiej części spotkania Zespół zajął się omówieniem dokumentu Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2016r., przedstawionym kalendarzem Semestru Europejskiego 2016 i Harmonogramem prac nad Krajowym Programem Reform 2016/2017. Po prezentacji Pani Dyrektor Anety Piątkowskiej z Ministerstwa Rozwoju przeprowadzono dyskusję, w którą włączyli się przedstawiciele poszczególnych ministerstw. Grzegorz Trefon włączył się w dyskusję między przedstawicielami Ministerstwa Środowiska i GUS odnoszących się do budowy nowych wskaźników monitorujących zrównoważony rozwój i wyznaczone priorytety. Przedstawiciel Forum zwrócił uwagę, że nasze środowiska miały spotkania z przedstawicielami rządu odpowiedzialnymi za środowisko naturalne, a także przedstawialiśmy pisemnie opinie odnoszące się do celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ w 2014 roku. Z tego powodu prosimy o przekazanie nam dokumentu opisującego nowe cele OZN, tak aby partnerzy społeczni wiedzieli jakie konkretne cele będą włączane do prac np. Komisji Europejskiej. Niestety nie mamy żadnej informacji o wynikach końcowych prac w ONZ, które mają być obecnie włączone w nowy porządek obrad Komisji Europejskiej, zgodnie z treścią omawianego na Zespole dokumentu pt. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2016r. Stabilizacja ożywienia gospodarczego i sprzyjanie konwergencji (strona 6) – treść:

Informacje Komisji Europejskiej mówią o rozpoczęciu prac nad długoterminową wizją, wykraczającą poza perspektywę roku 2020, z uwzględnieniem nowych celów zrównoważonego rozwoju na rok 2030 uzgodnionych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. W czasie tych prac mają być uwzględnione wnioski z przeglądu strategii „Europa 2020”.

W trakcie prac omówiono kalendarz prac Zespołu. Ministerstwo Rozwoju jest gotowe na kolejnych spotkaniach wysłuchać uwag do celów unijnych po 2020 roku. Oczekujemy, że KE wyjdzie z propozycją nowych celów, ale powinniśmy się przygotować do odniesienia się do nich i do poszczególnych propozycji wskaźników. Zarówno dobrze nam znana perspektywa do 2020 roku, jak i strona techniczna przegotowania do perspektywy 2030 są dla nas ważne. Ministerstwo będzie też oczekiwać na ewentualne uwagi do KPR 2016/2017 lub na czynny udział w konsultacjach społecznych.

Grzegorz Trefon