19 stycznia 2016 r. w siedzibie polskiego Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Warszawie odbyło się spotkanie delegacji Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego z organizacjami partnerów społecznych. Z ramienia Forum Związków Zawodowych w spotkaniu uczestniczyli: Mariusz Tyl – Wiceprzewodniczący FZZ, Krzysztof Małecki – Członek Prezydium FZZ i Tomasz Jasiński – radca ds. międzynarodowych FZZ.

Spotkanie było kolejnym w ramach cyklu wizyt studyjnych EKES w 11 krajach członkowskich UE i w Turcji, których celem jest uzyskanie informacji o zaangażowaniu i pracach prowadzonych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego w tym partnerów społecznych w kontekście integracji uchodźców na rynku pracy, możliwości zatrudnienia cudzoziemców, integracji tych grup w społeczeństwie.

Uczestnicy zapoznali się z dokumentami dotyczącymi migracji i uchodźców przyjętymi przez EKES w Brukseli w dniach 9-10 grudnia 2015 r.:

- rezolucja w sprawie uchodźców;

- opinia do unijnego planu działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów na lata 2015 – 2020;

- opinia do europejskiego programu w dziedzinie migracji;

- opinia do europejskiego programu w zakresie migracji: drugi pakiet wdrożeniowy;

Z ramienia EKES w dyskusji udział wzięli członkowie Karolina Dreszer – Smalec i Adam Rogalewski oraz administratorka Barbara Walentynowicz. Przedstawicielstwo KE reprezentował Sebastian Rysz.

We wprowadzeniu Adam Rogalewski zadał pytanie o możliwość integracji uchodźców, do przyjęcia których zobowiązał się Rząd polski tj. 400 Syryjczyków w 2016 r. i 6 tysięcy w latach następnych. Dyskutanci nie widzieli problemów z adaptacją tej ilości. Wskazali na statystyki pracujących obcokrajowców w Polsce i ich sytuacji zatrudnieniowo – wynagrodzeniowej. Problemem jak się okazuje nie jest sama absorbcja takiej liczby uchodźców, ale sam fakt nadal istniejących problemów strukturalnych rynku pracy, który nie jest w stanie zagospodarować wszystkich bezrobotnych polskich pracowników, występujących problemów z możliwościami skutecznej kontroli zatrudnionych, także cudzoziemców, przez Państwową Inspekcję Pracy.

W trakcie dyskusji Mariusz Tyl z Wiceprzewodniczący FZZ omówił sytuacje migrujących w kontekście pracy Straży Granicznej. Odnosząc się do trwającego kryzysu migracyjnego na południu Europy stwierdził, że cudzoziemcy poszukujący ochrony międzynarodowej na kontynencie europejskim nie są zainteresowani Polską, jako krajem docelowym. W okresie I-XI 2015 r. o ochronę międzynarodową w krajach europejskich aplikowało ponad 1250000 cudzoziemców, głównie w Niemczech – ponad 363000 osób oraz na Węgrzech – ponad 178000 osób. W całym roku 2015 w Polsce o ochronę międzynarodową ubiegało się 11637 cudzoziemców, z czego 8250 osób złożyło wnioski w tej sprawie w PSG Terespol. W analizowanym okresie Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydał decyzje przyznające status uchodźcy, ochronę międzynarodową lub pobyt tolerowany wobec 634 cudzoziemców, natomiast 2882 cudzoziemców otrzymało decyzje negatywną oraz 8727 cudzoziemców otrzymało decyzje o umorzeniu postępowania. W zdecydowanej większości przyczyną umorzeń postępowań uchodźczych było niestawienie się w ośrodku w określonym terminie od momentu złożenia wniosku, opuszczenie miejsca pobytu lub opuszczenie terytorium RP oraz niestawienie się na wezwanie Szefa UdSC do stawiennictwa. W roku 2015 z krajów UE do Polski wpłynęło 6347 wniosków o przyjęcie odpowiedzialności za rozpatrzenie postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej (tzw. Dublin III). Przedstawiciel FZZ poinformował ponadto uczestników spotkania, iż w roku 2015 Straż Graniczna przeprowadziła 2244 kontrole legalności wykonywania pracy, powierzania wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej. Kontrolami objęto 17091 cudzoziemców. W przypadku 3442 cudzoziemców stwierdzono nielegalne wykonywanie pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej, w tym: 801 osób – sektor F Budownictwo, 772 osoby – sektor G Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, 390 osób – sektor A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Należy zauważyć, że Straż Graniczna prowadzi rozpoznanie pod kątem ewentualnych nadużyć w zakresie wjazdu i pobytu cudzoziemców na terytorium RP. Do kontroli typowane są podmioty, co do których istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo nadużyć związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, dlatego efektywność tychże kontroli jest dość wysoka i można odnieść błędne wrażenie co do skali nieprawidłowości w tym obszarze. W roku 2015 organy Straży Granicznej wydały 13700 cudzoziemcom decyzje o zobowiązaniu do powrotu. Spośród tych osób tylko 1089 otrzymało decyzje w związku z wykonywaniem pracy lub prowadzeniem działalności gospodarczej bez wymaganego zezwolenia.

Krzysztof Małecki wskazał, że Forum Związków Zawodowych jest za integracją uchodźców w Polsce, ale na równych zasadach. FZZ jest przeciwne dyskryminacji w zatrudnieniu, a jako członek EKZZ utożsamia się ze stanowiskiem europejskiej centrali związkowej. Następnie przedstawiciel FZZ przybliżył punkty 37, 41 i 42 Manifestu Paryskiego EKZZ z października 2015 r. nt. zwalczania wszelkich form dyskryminacji m. in. ze względu na pochodzenie etniczne, narodowość, wyznanie oraz odnoszące się do problemu łamania Układu z Schengen, który może być krokiem w tył w procesie budowy Europy i rozwiązywania problemów nierejestrowanych imigrantów, a także konieczności prowadzenia działań prewencyjnych w krajach pochodzenia, walkę z handlem ludźmi, poprawę warunków życia i wstrzymania konfliktów. Krzysztof Małecki wskazał, iż Polsce problemem jest także duży odsetek pracujących cudzoziemców na umowach śmieciowych: 47% umów stanowią umowy o dzieło, 39% umów to umowy zlecenie i tylko 14% umów jest umowami o pracę. Członek FZZ poinformował ponadto o utrudnieniach w zakresie kontroli legalności zatrudnienia. W odróżnieniu od służby granicznej służby cywilne, takie jak PIP, czy reprezentowana na spotkaniu kontrola ubezpieczeń społecznych, cechuje brak skutecznych uregulowań do walki z nielegalnym zatrudnieniem, a wręcz przeciwnie, napotyka się na utrudnienia jak np. przewidziany w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej 7-dniowy termin na rozpoczęcie kontroli od zawiadomienia pracodawcy. Przedstawiciel FZZ podał także dwa przykłady z połowy 2015 r. w obszarze integracji imigrantów syryjskich wyznania chrześcijańskiego w Poznaniu i Śremie. W toku dalszej dyskusji Krzysztof Małecki odniósł się do wystąpień rasistowskich i antysemickich we Wrocławiu wskazując na podobne wystąpienia w wielu krajach UE, podkreślając fakt potępienia tego zdarzenia przez różne środowiska społeczeństwa obywatelskiego i religijnego. Związki zawodowe także nie akceptują tego rodzaju incydentów. Krzysztof Małecki podkreślił iż, związki zawodowe i inne instytucje rynku pracy powinny wspólnie działać na rzecz sprawiedliwej integracji migrantów w Polsce.

Tomasz Jasiński odniósł się w swojej wypowiedzi do kwestii niedostatecznego przygotowania instrumentów rynku pracy do radzenia sobie ze skuteczną inkluzją napływających cudzoziemców. Pracodawcy nie wykorzystują w pełni zasobów, które już obecnie mają w dyspozycji urzędów pracy, co nie oznacza, że powinniśmy zamykać się na przybywających do Polski cudzoziemców. Wręcz przeciwnie, przedstawiciel FZZ potwierdził, iż związki zawodowe w Polsce są otwarte na pracowników migrujących, uważają, iż należy zadbać, by byli oni zatrudniani na warunkach i w oparciu o standardy, które przysługują wszystkim pracownikom na podstawie polskich i unijnych przepisów o zatrudnieniu. Utrzymanie tych standardów zagwarantuje skuteczną walkę z dumpingiem socjalnym i płacowym. Problemem jest natomiast brak rzetelnej informacji i profesjonalnej kampanii w mediach i życiu społecznym, która obaliłaby mit i stereotyp cudzoziemca, czy uchodźcy, który jest zagrożeniem i terrorystą. Tomasz Jasiński, przypominając projekt EKZZ, którego wynikiem jest sieć punktów kontaktowych w paru krajach UE dla pracowników migrujących wskazał na konieczność zbudowania podobnej sieci wsparcia i informacji dla cudzoziemców w ramach struktur samorządowych w Polsce, ale również podniósł problem konieczności zaangażowania w takie działania również organizacji partnerów społecznych i organizacji pozarządowych.

Spotkanie podsumował Adam Rogalewski członek EKES w następujących punktach:

1. Polska jest w stanie przyjąć nawet 6 tysięcy uchodźców, pod warunkiem zapewnienia równych warunków i standardów zatrudnienia i poziomu wynagrodzeń,
2. Organizacje partnerów społecznych obawiają się dyskryminacji w zatrudnieniu, dumpingu socjalnego i nieuczciwej konkurencji w związku z napływem siły roboczej do Polski,
3. Należy pokazywać dobre praktyki inkluzji i integracji cudzoziemców w społeczeństwie i na rynku pracy oraz budować zaufanie Polaków do struktur państwa w procesie integracji cudzoziemców,
4. Rola partnerów społecznych w walce z ksenofobią i rasizmem, uczestnictwo w kampaniach i sieciach informacyjnych podnoszących świadomość społeczną o tych problemach jest kluczowa.

Wynikiem dyskusji w trakcie wszystkich wizyt studyjnych będzie raport EKES, który zostanie przyjęty w marcu 2016 r.

Krzysztof Małecki, Tomasz Jasiński